راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو برای متخصصین بیمارستانی، کلینیک‌ها و مراکز درمانی که به‌دنبال بسته‌بندی استریل مطمئن و حرفه‌ای هستند، یک ضرورت اساسی محسوب می‌شود. دستگاه پک اتوکلاو با دوخت کاملاً ایزوله، نقش کلیدی در حفظ استریلیزاسیون ابزارهای پزشکی و دندانپزشکی دارد و از ورود مجدد میکروب‌ها جلوگیری می‌کند. هنگام انتخاب دستگاه، علاوه بر قیمت دستگاه پک اتوکلاو، بهترین دستگاه پک اتوکلاو باید به عواملی مانند کیفیت دوخت، سرعت عملکرد و سازگاری با انواع رول‌های استریل توجه کرد. آویکو با ارائه پیشرفته‌ترین دستگاه‌های پک، به شما این امکان را می‌دهد که با اطمینان کامل، استریلیزاسیون ابزارهای خود را به‌صورت استاندارد، دقیق و قابل‌اعتماد انجام دهید و سطح ایمنی و کنترل عفونت را در محیط کاری خود افزایش دهید. در ادامه، مهم‌ترین نکات، تکنیک‌های کاربردی و الزامات استاندارد بسته‌بندی با دستگاه پک اتوکلاو را بررسی خواهیم کرد تا از عملکرد بهینه و ماندگاری حداکثری استریلیزاسیون اطمینان حاصل کنید.
آموزش مرحله‌به‌مرحله کار با دستگاه پک اتوکلاو
-
انتخاب نوع رول و پک مناسب
قبل از هر راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو ، باید نوع رول استریل مناسب را بر اساس ابزارهایی که قرار است استریل شوند، انتخاب کنید. برای ابزارهای عمومی و فلزی، رول اتوکلاو بخار که دارای ترکیب کاغذ و فیلم شفاف است، بهترین گزینه محسوب می‌شود. اما برای تجهیزات حساس که باید با اتوکلاو پلاسما استریل شوند، باید از رول‌های مخصوص پلاسما استفاده کرد. برای مثال، اگر در یک کلینیک دندانپزشکی کار می‌کنید، برای بسته‌بندی آنگل و هندپیس، از رول اتوکلاو بخار با عرض مناسب (مثلاً ۱۰ سانتی‌متر) استفاده کنید تا ابزارها بدون تماس با لبه‌های بسته‌بندی قرار بگیرند.
-
آماده‌سازی ابزارها قبل از بسته‌بندی
ابزارها قبل از قرار گرفتن در پک، باید کاملاً تمیز و خشک باشند. ابتدا ابزارها را در دستگاه اولتراسونیک قرار دهید تا تمام آلودگی‌های میکروسکوپی از بین بروند. سپس آنها را با دستگاه دمنده هوای خشک، خشک کنید. در صورتی که ابزارها مرطوب باشند، هنگام استریلیزاسیون بخار به درستی نفوذ نکرده و احتمال رشد میکروب‌های مقاوم افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، اگر قیچی جراحی به درستی خشک نشود، ممکن است پس از استریل، لکه‌های زنگ‌زدگی روی آن ظاهر شود.
-
برش رول استریل به اندازه مناسب
بعد از آماده‌سازی ابزار، رول استریل را به اندازه مناسب برش دهید. طول رول باید به گونه‌ای انتخاب شود که پس از بسته شدن، فضای کافی برای نفوذ بخار باقی بماند. قانون کلی این است که حداقل ۲ تا ۳ سانتی‌متر از هر طرف اضافه در نظر بگیرید. مثلاً اگر یک ست معاینه دندانپزشکی (شامل آینه، پنس و کاوشگر) را پک می‌کنید، باید حداقل ۵ سانتی‌متر از طول رول بیشتر در نظر بگیرید تا دوخت بسته دچار آسیب نشود.
-
قرار دادن ابزار داخل رول به‌صورت استاندارد
نکته مهم در راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو این است که ابزارها را با فاصله مناسب و به نحوی داخل رول قرار دهید که بخار یا گاز استریل‌کننده بتواند تمام سطوح را پوشش دهد. برای این کار، ابزارها را نباید روی هم بچینید و باید آنها را به سمت کاغذ رول استریل قرار دهید تا بخار از طریق کاغذ وارد بسته شود و فرآیند استریل به‌درستی انجام شود. اگر بسته‌بندی نامناسب باشد، مثلاً یک هندپیس دندانپزشکی را به صورت فشرده داخل پک قرار دهید، بخار نمی‌تواند به درستی درون آن نفوذ کند و احتمال استریل نشدن آن افزایش می‌یابد.
-
دوخت و مهر و موم کردن بسته‌بندی با دستگاه پک
پس از قرار دادن ابزارها داخل رول، باید لبه‌های رول را کاملاً پرس کنید تا از ورود آلودگی جلوگیری شود. دستگاه پک اتوکلاو را روشن کنید و دمای مناسب (معمولاً بین ۱۸۰ تا ۲۲۰ درجه سانتی‌گراد) را تنظیم کنید. سپس لبه رول را داخل دستگاه قرار دهید و با فشار دادن اهرم یا دکمه مخصوص، فرآیند دوخت را انجام دهید. برای اطمینان، بعد از اتمام کار، بسته را بررسی کنید که دوخت کاملاً یکنواخت و بدون نقص باشد. اگر دمای دستگاه بیش از حد بالا باشد، ممکن است باعث سوختگی یا چسبیدن بیش از حد لایه پلاستیکی شود و اگر دما خیلی پایین باشد، دوخت ضعیف خواهد بود و ممکن است در طول استریل باز شود.
6.برچسب‌گذاری و ثبت اطلاعات روی پک استریل
پس از دوخت بسته‌بندی، برچسب مخصوص استریلیزاسیون را روی پک بچسبانید. این برچسب‌ها شامل تاریخ استریل، نام ابزار و نام مسئول بسته‌بندی هستند. همچنین باید از اندیکاتور شیمیایی روی بسته استفاده کنید تا صحت فرآیند استریل‌سازی بررسی شود. مثلاً اگر از اتوکلاو بخار استفاده می‌کنید، از نوار اندیکاتور بخار استفاده کنید که در صورت رسیدن به دمای مناسب، رنگ آن تغییر کند. این کار به شما کمک می‌کند در صورتی که یک پک مدت زیادی باقی مانده است، قبل از استفاده، دوباره استریل شود.
-
قرار دادن بسته‌ها در اتوکلاو به‌صورت صحیح
بسته‌های پک‌شده باید به‌صورت عمودی و با فاصله مناسب داخل اتوکلاو قرار بگیرند تا بخار بتواند آزادانه بین آنها حرکت کند . در راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو ، بسته‌بندی‌های استریل نباید روی هم قرار بگیرند یا فشرده شوند، زیرا این کار باعث می‌شود بخار به برخی نقاط نرسد. به‌عنوان مثال، اگر پک‌ها را به‌صورت افقی و روی هم قرار دهید، بسته‌های پایینی به درستی استریل نخواهند شد. همچنین باید توجه داشته باشید که سمت کاغذی پک‌ها به سمت بخار قرار بگیرد تا نفوذ بخار به داخل بسته‌ها تسهیل شود.
-
استریل‌سازی و خروج بسته‌ها از اتوکلاو
نکته مهم دیگر در راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو این است که پس از انجام فرآیند استریل، درب اتوکلاو را فوراً باز نکنید. اجازه دهید تا بسته‌ها درون محفظه به‌طور طبیعی سرد شوند. اگر بلافاصله بسته‌ها را خارج کنید، اختلاف دما باعث جمع شدن بخار در داخل پک شده و باعث خیس شدن بسته‌بندی خواهد شد که ماندگاری استریلیزاسیون را کاهش می‌دهد. برای مثال، در یک کلینیک جراحی، اگر فوراً پک‌های استریل را از اتوکلاو خارج کرده و روی یک میز سرد قرار دهید، احتمال تشکیل قطرات رطوبت در داخل بسته‌ها بالا خواهد رفت.
9.بررسی نهایی پک‌های استریل شده
بعد از خارج کردن بسته‌ها از اتوکلاو، وضعیت پک‌ها را بررسی کنید. هرگونه رطوبت، تغییر رنگ اندیکاتور یا باز شدن دوخت بسته‌بندی نشان‌دهنده عدم موفقیت در استریلیزاسیون است. برای مثال، اگر اندیکاتور شیمیایی روی بسته تغییر رنگ نداده باشد، به این معناست که بسته در معرض دمای کافی قرار نگرفته است و باید دوباره استریل شود.
10.نگهداری و استفاده صحیح از پک‌های استریل‌شده
بسته‌های استریل‌شده را باید در محلی خشک، تمیز و دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت نگهداری کرد. به‌طور استاندارد، بسته‌های پک‌شده می‌توانند بین ۶ هفته تا ۶ ماه استریل باقی بمانند (بسته به شرایط نگهداری و نوع رول مورد استفاده). اگر در یک بیمارستان کار می‌کنید، باید از قفسه‌های استریل مخصوص برای نگهداری بسته‌ها استفاده کنید و ابزارهایی که تاریخ استریلیزاسیون آنها گذشته است، دوباره پک و استریل شوند. این یکی از نکات مهم در راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو است .
جدول راهنمای انتخاب رول پک مناسب
| نوع وسیله | نوع رول پک مناسب | نکات کلیدی هنگام پک کردن |
| ابزارهای عمومی فلزی (قیچی، پنس، فورسپس، سوند، کاوشگر) | رول اتوکلاو بخار (کاغذ + فیلم PET) | – ابزارها کاملاً خشک باشند. – ابزارها به‌صورت جداگانه و با فاصله قرار گیرند. – طول رول حداقل ۵ سانتی‌متر بیشتر از اندازه ابزار باشد. |
| هندپیس، توربین، آنگل دندانپزشکی | رول اتوکلاو بخار با عرض حداقل ۱۰ سانتی‌متر | – از رول‌های عرض مناسب برای جلوگیری از خم شدن و آسیب ابزار استفاده شود. – قبل از پک کردن، داخل هندپیس باید کاملاً خشک و بدون روغن اضافی باشد. |
| آینه و ست معاینه دندانپزشکی | رول اتوکلاو بخار (متوسط) | – ابزارها روی هم قرار نگیرند تا بخار به همه قسمت‌ها نفوذ کند. – به گونه‌ای پک شوند که هنگام باز کردن، آینه آسیب نبیند. |
| ست جراحی (قیچی، تیغ بیستوری، هموستات) | رول اتوکلاو بخار + بسته‌بندی دو لایه برای جراحی‌های حساس | – ابزارها به‌ترتیب و قابل دسترسی داخل پک چیده شوند. – از اندیکاتور شیمیایی برای کنترل استریلیزاسیون استفاده شود. |
| لوله‌های پلاستیکی و تجهیزات حساس به حرارت | رول اتوکلاو پلاسما (مخصوص استریل پلاسما) | – نباید در اتوکلاو بخار قرار گیرند. – بسته‌بندی نباید تحت فشار یا خم شدگی باشد. |
| پارچه‌ها و گازهای استریل | رول اتوکلاو بخار با عرض بزرگ‌تر + بسته‌بندی دو لایه | – نباید فشرده شوند، زیرا بخار باید بین لایه‌ها نفوذ کند. – از رول‌های مخصوص پارچه استفاده شود. |
| سوزن‌های جراحی و نخ بخیه | وی پک (پاکت‌های پیش‌ساخته استریل) | – نخ‌های بخیه نباید در معرض فشار بسته‌بندی قرار گیرند. – از بسته‌بندی شفاف برای مشاهده ابزار داخل استفاده شود. |
| ابزارهای الکتریکی و موتورهای جراحی | رول اتوکلاو پلاسما یا فور (خشک) | – حتماً دستورالعمل سازنده را بررسی کنید. – دستگاه‌های الکتریکی را در اتوکلاو بخار قرار ندهید. |
| لوله‌های آزمایشگاهی و ظروف شیشه‌ای | رول اتوکلاو بخار (مقاوم به دما) | – قبل از پک کردن کاملاً خشک شوند. – در بسته‌بندی، فضای کافی برای جلوگیری از شکستن ظروف در نظر گرفته شود. |
چک لیست بایدها و نبایدهای استفاده از دستگاه پک اتوکلاو
چه اقداماتی لازم است؟
- انتخاب رول مناسب → بر اساس نوع ابزار و روش استریل‌سازی، از رول اتوکلاو بخار، پلاسما یا فور استفاده کنید.
- تنظیم دمای مناسب دستگاه → معمولاً بین ۱۸۰ تا ۲۲۰ درجه سانتی‌گراد (بسته به نوع رول) تنظیم شود.
- خشک بودن کامل ابزارها قبل از پک کردن → از ایجاد رطوبت داخل پک جلوگیری کنید تا فرآیند استریل به‌درستی انجام شود.
- قرار دادن ابزارها به‌صورت مرتب در رول → فاصله مناسب بین ابزارها را رعایت کنید تا بخار به تمام سطوح برسد.
- دوخت یکنواخت و بدون شکاف پک‌ها → بعد از بسته‌بندی، کیفیت دوخت را بررسی کنید تا هیچ درزی باز نماند.
- استفاده از اندیکاتورهای شیمیایی روی پک → برای تایید صحت فرآیند استریل‌سازی، از نوارهای تست مخصوص استفاده کنید.
- قرار دادن صحیح پک‌ها داخل اتوکلاو → پک‌ها باید عمودی و با فاصله مناسب چیده شوند تا بخار به‌خوبی نفوذ کند.
- چک کردن تاریخ استریل روی پک‌ها → قبل از استفاده، تاریخ استریل‌شدن ابزارها را بررسی کنید و از پک‌های قدیمی استفاده نکنید.
چه اقداماتی نباید انجام شود ؟
- استفاده از رول نامناسب → برای ابزارهای حساس به حرارت، هرگز از رول‌های مخصوص بخار در اتوکلاو پلاسما استفاده نکنید.
- نوشتن مستقیم روی رول کاغذی → برای جلوگیری از نفوذ جوهر و آسیب به استریلیزاسیون، از لیبل‌های مخصوص استفاده کنید.
- پک کردن ابزارهای مرطوب یا چرب → رطوبت و چربی باعث نقص در استریل‌شدن و کاهش عمر ابزارها می‌شود.
- پر کردن بیش از حد رول پک → ابزارهای زیاد داخل یک بسته، مانع نفوذ بخار و ناقص ماندن استریل‌سازی می‌شود.
- باز کردن سریع درب اتوکلاو بعد از استریل‌سازی → این کار باعث تغلیظ بخار و ایجاد رطوبت داخل پک‌ها خواهد شد.
- انبار کردن پک‌ها در محیط مرطوب یا آلوده → پک‌های استریل‌شده را در محل خشک و به‌دور از آلودگی و گرد و غبار نگه‌دارید.
- استفاده از پک‌های استریل‌شده قدیمی بدون بررسی وضعیت دوخت و اندیکاتور → همیشه قبل از استفاده، رنگ اندیکاتورها و کیفیت بسته‌بندی را چک کنید.
جمع بندی
در راهنمای کار با دستگاه پک اتوکلاو، دستگاه پک اتوکلاو یکی از تجهیزات کلیدی در فرآیند استریلیزاسیون است که با دوخت دقیق و ایمن رول‌های استریل، از ورود آلودگی‌ها به ابزارهای پزشکی و دندانپزشکی جلوگیری می‌کند. برای استفاده صحیح از این دستگاه، باید نوع رول مناسب (بخار، پلاسما یا فور) را بر اساس نوع ابزار انتخاب کرده، ابزارها را کاملاً خشک و تمیز در داخل رول قرار داده و از تنظیمات صحیح دما و فشار دوخت اطمینان حاصل کرد. چیدمان اصولی بسته‌ها در اتوکلاو، استفاده از اندیکاتورهای شیمیایی و کنترل کیفیت پس از استریل، از دیگر نکات حیاتی در این فرآیند هستند. همچنین، انتخاب مدل مناسب دستگاه پک—اعم از دستی، اتوماتیک یا وکیوم‌دار—متناسب با حجم کاری و نوع مرکز درمانی، تأثیر مستقیمی بر کیفیت بسته‌بندی دارد. رعایت استانداردهای نگهداری پک‌های استریل و جلوگیری از رطوبت و آلودگی محیطی نیز برای حفظ طولانی‌مدت استریلیزاسیون ضروری است. با بهره‌گیری از دستگاه‌های پک اتوکلاو آویکو، می‌توان فرآیند بسته‌بندی استریل را با بالاترین دقت و اطمینان انجام داد و سطح ایمنی و کنترل عفونت را در محیط‌های بیمارستانی و کلینیکی به حداکثر رساند.